środa, 5 stycznia 2011

DREWNO


Drewno, jedno z najszlachetniejszych tworzyw naszego globu, swymi szczególnymi właściwościami Fizycznymi, swą wewnętrzną budową, zewnętrzną powierzchnią, barwą i połyskiem nabiera pod dłutem snycerza swoistych kształtów o indywidualnym wyrazie, niedających się powtórzyć w innym materiale. Swój własny kształt przestrzenny, własny relief i fakturę mają dzieła snycerskie, wyrobione z licznych polskich drzew iglastych i liściastych. Zewnętrzne lico drewna, jeżeli nie zakryły go nałożone nań obce powłoki, wywołuje zachwyt niepowtarzalną budową komórek, barwą i pełną życia grą świateł. Nic dziwnego, że od wieków fascynuje umysł i pobudza wyobraźnię artystów silniej aniżeli wszelkie inne tworzywa, zbudowane z nieorganicznej materii.
Drewniana faktura najstarszych dzieł snycerskich powleczona oleistymi lub żywicznymi impregnatami pozostawała zwykle w swym naturalnym stanie. W czasach gotyku barwiono powierzchnie rzeźb przez nasączanie surowego drewna kolorowymi substancjami albo też przez nakładanie kryjących farb na położony uprzednio kredowo - klejowy grunt. Naprawiana z biegiem lat i odświeżana polichromia tworzyła nawarstwioną obcą skorupę, zacierającą ostrość form plastycznych rzeźby i fakturę surowego drewna.
Zabieg ten chronił wprawdzie powierzchnię drewna przed agresją wilgoci i szkodników biologicznych, lecz utrudniał transpirację tkanki drzewnej i tworzył błonę zasłaniającą ślady obecności owadów. Barokowe nastawy ołtarzy i meble kościelne przewidziane do pozostawienia w naturalnej fakturze drewna powlekano pokostem lnianym na gorąco, a następnie bursztynowym werniksem.
W dawnych warsztatach snycerskich stosowano wypróbowane przez wieki i niezawodne środki zapobiegające destrukcji drewna i sposoby jego ochrony, jak o tym świadczą liczne przykłady przetrwania rzeźb i sprzętów, zagrożonych nieraz zniszczeniem.
Z dawien dawna dobierano do robót snycerskich takie gatunki drewna, które wyróżniały się pewnymi zaletami technicznymi, mianowicie zwięzłością, sprężystością i wytrzymałością, a jednocześnie zapewniały nieodkształcalność formy i trwałość artystycznego dzieła. Sprawdzianem ich zalet była odporność na działanie szkodników biologicznych i wpływów atmosferycznych, a użyte w stanie powietrznosuchym nie ulegały dalszym skurczom, spękaniu i paczeniu. Na rzeźby figuralne ustawiane wewnątrz pomieszczeń używano gatunków liściastych. Preferencją cieszyła się lipa, a także jawor i grusza, rzadziej zaś jesion. Na sprzęty stosowano dąb, buk, jesion, wiąz, grab i niektóre gatunki drzew iglastych. Rzeźbione elementy budowli — portale, ościeża drzwiowe, belki stropowe i słupy — wykonywano z drewna bukowego, dębowego, z modrzewia bądź też odziomkowych partii sosny.
W ślad za wzrostem zamówień na coraz to trudniejsze pod względem technicznym zadania  snycerskie zaczęto dobierać asortymenty drewna najwyższej jakości, a mianowicie środkową, twardzielową, część pnia, bezsęczną, o włóknach prostych i nie powichrzonych, z drewna pozyskanego ze ścinki jesienno - zimowej, wysuszonego na wolnym powietrzu.
Ostatnimi czasy z braku odpowiednich gatunków wysuszonego drewna, odpornego na porażenia przez szkodniki, ludowi snycerze posiłkują się sklejką jako tworzywem kompozycji o płaskim reliefie. Uzbrojeni w ostre narzędzia, niekiedy zmechanizowane, pokonują trudności rzezania w tym twardym materiale, uwarstwionym krzyżowo wzdłuż i w poprzek włókien (Feretrony w kościele parafialnym w Wyszkowie, woj. ostrołęckie, wykonane przez miejscowego stolarza Czesława Szklarskiego).
O budowie drewna stanowią — widziane w przekroju poprzecznym pnia (konara, gałęzi) — rdzeń, twardziel i biel, przewody soków komórkowych, promienie rdzeniowe, miazga i kora. Wokół rdzenia zbudowanego z miękkiej i kruchej tkanki obrastają dwuwarstwowe słoje roczne, z których warstwa wewnętrzna późnego przyrostu jest ciemniejsza i twardsza, a zewnętrzna wczesnego przyrostu jest jaśniejsza. Im większy jest udział późnego przyrostu, tym wyższą jakość techniczną ma drewno.
Słoje roczne grupują się w dwu kręgach — wewnętrznym twardzielowym obrastającym rdzeń, zazwyczaj ciemniejszym, i zewnętrznym, bielastym, jaśniejszym. W niektórych gatunkach drzew (świerk i jodła) twardziel nie różni się barwą od bieli, a tylko mniejszym stopniem zawartości wody. Istnieją również gatunki beztwardzielowe, przewodzące soki całym swym przekrojem (buk, brzoza). Jedną z charakterystycznych cech drewna jest niejednolitość budowy, składającej się z wielocząsteczkowych związków organicznych, wśród których najważniejszą rolę spełniają:
— celuloza (błonnik), główny składnik błony komórkowej, budujący szkielet drewna;
lignina (drzewnik), substancja wielocząsteczkowa, impregnuje
drewniejące błony komórkowe;
— substancje towarzyszące: żywica, woski, barwniki, garbniki i in.
Trwałość drewna zależy od udziału ligniny i substancji towarzyszących
w jego składzie chemicznym. Celuloza jest nieodporna na działanie
rozkładowe grzybów, lignina natomiast ma własności grzybobójcze.
Większa trwałość drewna twardzielowego aniżeli bielastego wynika
z zawartości garbników, barwników i żywic, spełniających rolę naturalnych środków antyseptycznych.



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz